10 lut

PODZIAŁ ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH

Wszystkie artykuły żywnościowe można podzielić na dwie grupy: a) pokarmy zapobiegawcze, b) pokarmy energetyczne.

Pokarmami zapobiegawczymi nazywamy produkty spożywcze bogate w białko pełnowartościowe, witaminy i składniki mineralne. Taką grupę produktów stanowi nabiał, a przede wszystkim mleko, oprócz tego źródłem wysoko wartościowego białka jest mięso wszelkich rodzajów, m. in. ryb. Źródłem składników mineralnych i witamin są przede wszystkim produkty owocowo-warzywne. Nazwa grupy „produkty zapobiegawcze” pochodzi stąd, że zapobiegają one chorobom, wynikającym z niedoborów żywnościowych. Do produktów energetycznych zaliczamy wszystkie tłuszcze, produkty skrobiowe i cukry (tran, masło i witaminizowana margaryna mają znaczenie zarówno zapobiegawcze jak i energetyczne).

Dla grupy produktów energetycznych nie ustalono norm dziennych, ponieważ zapotrzebowanie na te produkty zależy od każdor razowych potrzeb danego osobnika. Ponieważ w pożywieniu łatwiej jest zapewnić odpowiednią ilość niż jakość pokarmów, przeto planowanie codziennego pożywienia, czyli układanie codziennych jadłospisów należy zawsze rozpoczynać od odpowiedniego ustawienia produktów zapobiegawczych. Aby ułatwić zachowanie w posiłkach odpowiedniej równowagi wszystkich składników dzielimy je na 9 zasadniczych grup:

I    — mleko i sery;
II    — mięso, ryby, jaja;
III    — tłuszcze pełnowartościowe (tran, masło, margaryna witaminizowana);
IV    — wszystkie inne tłuszcze;
V    — produkty zbożowe;
VI    — cukier i słodycze;
VII    — warzywa, owoce zielone i pomarańczowe;
VIII — warzywa i owoce silnie zabarwione i kwaśne (porzeczki czarne i czerwone, pomidory, jeżyny, agrest, żurawiny, jarzębina, berberys, maliny, poziomki itp);
IX — wszystkie inne warzywa i owoce (kalarepa, kalafior, brukiew, rzodkiewka, buraki, ogórki, dynia, kabaczki itp).

Należy tak planować posiłki, aby w codziennym pożywieniu uwzględniać przynajmniej po jednym przedstawicielu każdej grupy.

Grupy I, II, III, VII, VIII i IX zawierają produkty zapobiegawcze. Podział owoców i warzyw został tak przeprowadzony, że grupa VII obejmuje produkty wyjątkowo bogate w witaminę A, natomiast grupa VIII jest doskonałym źródłem witaminy C. Obie te grupy dostarczają wiele żelaza. W IX grupie zestawione są te owoce i warzywa, które obfitują w witaminy i składniki mineralne, lecz żaden z nich nie znajduje się w wybitnej przewadze.

Dla produktów zapobiegawczych zostały opracowane dzienne normy wagowe, a mianowicie dla osoby dorosłej potrzeba (waga brutto):

I— mleka: ½ l dziennie;
II — mięsa, ryb, jaj: 150 g mięsa — 250 g ryby — 2 jaja (do wyboru);
III — tłuszczy pełnowartościowych: 30 g (zależnie od wagi ciała);
VII — warzyw i owoców ziel. i pomarańczowych: 250 g;
VIII — warzyw i owoców kwaśnych oraz silnie zabarwionych: 250 g;
IX — wszystkie inne owoce i warzywa: 200 g.

Norma produktów wchodzących w skład IV, V i VI grupy zależy od wieku, zawodu, płci, pory roku i indywidualnych właściwości danego osobnika, dlatego normy nie zostały ustalone. Ziemniaki zajmują pośrednie miejsce pomiędzy produktami zapobiegawczymi a energetycznymi i mogą być zaliczone zarówno do grupy V jak i też do IX. Na ogół przyjmuje się, że dobowa ilość ziemniaków nie powinna przekraczać 0,5 kg na osobę. Zachowanie dziennych zapobiegawczych norm artykułów spożywczych zapewni prawidłowe wyżywienie, to znaczy zostanie zachowana równowaga składników pokarmowych i uwzględnione zostaną prawidłowe normy dzienne.