Dieta w chorobach przemiany materii

Do niedawna odpowiednia dieta w tych chorobach stanowiła jedyny środek przedłużający życie chorego. Po wprowadzeniu do leczenia cukrzycy insuliny, zdaniem wielu lekarzy, dieta w tej chorobie nabrała jeszcze większego znaczenia. Oblicza się, że około 40% chorych na cukrzycę może być leczonych samą dietą, około 20% dietą i doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi i 40% dietą oraz podawaniem insuliny. Dieta występuje więc w leczeniu wszystkich postaci cukrzycy. Zadaniem diety w cukrzycy jest zahamowanie przecukrzenia krwi i moczu, dostarczenie składników odżywczych, utrzymanie lub normalizację wagi ciała. Tyle zadań dieta może spełnić tylko wtedy, gdy jest ułożona dla konkretnego chorego. Polecamy tu tylko ogólne zasady układania takiej diety (wg źródeł Amerykańskiego Towarzystwa Diabetycznego):

1.    Obliczyć tzw. zapotrzebowanie podstawowe w kaloriach mnożąc ciężar należny chorego w kg przez 22 i dodając 100—200 kcal, jeśli pacjent jest szczupły i młody i tyleż odejmując, jeśli jest starszy i niski. U otyłych odejmujemy 200—400 kcal, u kobiet 100—200 kcal.

2.    Dodajemy 30—50% kalorii zapotrzebowania podstawowego w zależności od rodzaju wykonywanej pracy.

3.    Podaż białka ustalamy, mnożąc ciężar należny w kg przez 11/8.

4.    Węglowodany — otyli nie wymagający insuliny i środków doustnych przeciwcukrzycowych 125 g/24 h, po wyrównaniu 200—250 g/24 h. Osoby wymagające insuliny 250—275 g/24 h.

5.    Tłuszcze uzupełniają kaloryczność do należnej podaży kalorii — stosownie do ciężaru należnego, płci i rodzaju pracy.

Nie ma też jakiejś jednej magicznej formułki, jednej diety dla wszystkich chorych na cukrzycę. Każda dieta powinna być w miarę możliwości zbliżona do fizjologicznej pod względem zawartości poszczególnych składników, a zwłaszcza białek, tłuszczów i węglowodanów.

Należy unikać gwałtownych zmian sposobu odżywiania, a zwłaszcza raptownego zmniejszenia ilości węglowodanów, a zwiększenia ilości tłuszczu.

Wydaje się obecnie, że nie ilość węglowodanów ma decydujący wpływ na przecukrzenie krwi i moczu, ale ich źródła. Wiadomo, że należy unikać większych ilości cukru, glukozy, miodu, dżemów itp. Duże zastosowanie mają warzywa zielone, które oprócz węglowodanów (cukrowców) dostarczają witamin, soli mineralnych, alkalizują organizm, a dzięki swej sporej objętości zaspokajają łaknienie. Niektóre warzywa zawierają jeszcze inne węglowodany oprócz skrobi. Salsefia, selery, karczochy zawierają np. inulinę, która rozpadając się daje fruktozę, cukrowiec lepiej przyswajalny przez chorych na cukrzycę niż glukoza. Podobne działanie ma większość owoców.

Zwraca się uwagę na fakt, że spożycie owsianki nie powoduje ostrych zwyżek poziomu cukru we krwi. Owies me ma specjalnych właściwości leczniczych, lecz jedną z cech charakterystycznych owsa jest stosunkowo wyższa zawartość białka, a niższa węglowodanów w porównaniu z innymi ziarnami zbóż, ponadto węglowodany owsa to wielocukry, które przyswajają się powoli. Zawarty w owsiance błonnik — ok. 2 % — wydaje się mieć również korzystny wpływ na procesy wchłaniania cukrowców do krwi w przewodzie pokarmowym.

Obserwacje kliniczne doprowadziły do wniosku, że w okresie jesiennym, gdy chorzy spożywają większe ilości owoców  i warzyw zapotrzebowanie na insulinę maleje. Głoszone są opinie, że owoce zawierają pewne substancje obniżające poziom cukru we krwi. Szczególnie dobrze wykorzystywane są przez chorych na cukrzycę węglowodany winogron.

Trzeba pamiętać, że chorzy na cukrzycę wydalają z moczem więcej witamin B1 i B2 niż ludzie zdrowi. Stwierdzono, że przy diecie wegetariańskiej nie istnieje niebezpieczeństwo niedoboru witamin i soli mineralnych (przy zapewnieniu dostatecznej podaży witaminy B12).

Chorym na cukrzycę nie ograniczamy płynów, podajemy lekką herbatę, kawę zbożową, rozcieńczone soki owocowe i warzywne. Nie wolno podawać win słodzonych, likierów i piwa, a inne alkohole także są przeciwwskazane. Z przypraw oprócz soli kuchennej podajemy sok z cytryn, pomidorów, chrzan (bez octu), cynamon, pieprz, wanilię, koperek. Należy unikać większych ilości ostrych przypraw, które wzmagają pragnienie.