Dieta w chorobach nerek i dróg moczowych

Postępowanie dietetyczne odgrywa ważną rolę w leczeniu chorób nerek, a często decyduje o życiu pacjenta (np. przy ostrym rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych). Praktycznie przy tej grupie chorób dieta winna być ustalona indywidualnie przez lekarza i dietetyka. Nasze uwagi dotyczące żywienia się wegetarian przy tych schorzeniach mają charakter jedynie naprowadzający i orientacyjny.

W chorobach nerek najważniejsze z punktu widzenia dietetycznego jest odpowiednie podawanie płynów, soli kuchennej, potasu, białka, a w mniejszej mierze tłuszczów i przypraw.

Płyny ograniczamy w ostrym kłębkowym zapaleniu nerek, w tzw. zespołach tarczycowych, w miażdżycy nerek, podczas zakwaszania lub podawania antybiotyków, w czasie leczenia zapaleń bakteryjnych dróg moczowych.

Obficie podajemy płyny w kamicy nerkowej, w mocznicy prawdziwej (po konsultacji z lekarzem, bo nie przy wszystkich postaciach tej choroby). Warto podkreślić, że do płynów podawanych w tym przypadku nie należy zaliczać mleka, które zawiera sporo białka i soli kuchennej oraz fosforanów, nie jest więc odpowiednie w tych warunkach. Nie należy też podawać (z wyjątkiem kamicy) wód mineralnych ani napojów gazowanych, czy napojów alkoholowych.

Najważniejszą rolę w leczeniu dietetycznym przy tym typie schorzeń odgrywają diety niskosodowa i niskobiałkowa, ale muszą być one „ustawione” przez lekarza. Ograniczymy się więc tylko do podania orientacyjnych zawartości sodu w najczęściej stosowanych przyprawach, których używa się w tych dietach w nieco większych ilościach niż normalnie, gdyż dieta bez soli nieodpowiednio przyprawiona nie jest przez dłuższy czas tolerowana. Zawartość sodu w przyprawach roślinnych jest zwykle niska i wynosi wg dostępnych źródeł:

anyż    0,013%    sodu                           selery    0,14% sodu

cynamon    0,021%    sodu                   czosnek    0,022%    sodu

majeranek    0,032%    sodu                   pieprz    0,019%    sodu

szafran    0,024%    sodu                       tymianek    0,043%    sodu

wanilia    0,018%    sodu                        papryka    0,071%    sodu

Do pieczenia chleba można używać w diecie niskosodowej tylko następujących proszków: dwuwęglan potasu, kwas winowy, dwuwinian potasowy.

W tabeli podano pokarmy dozwolone i przeciwwskazane dla chorych na przewlekłe zapalenie nerek.

Pokarmy dozwolone i przeciwwskazane przy przewlekłym zapaleniu nerek

Pokarmy	Dozwolone	Przeciwwskazane
Napoje	Mleko, herbata, kawa zbożowa i lekka prawdziwa, woda z sokami owocowymi, woda sodowa	Alkohol pod każdą postacią, wody mineralne bogate w NaCl, mocna kawa
Pieczywo i produkty zbożowe	Wszelkie pieczywo niezbyt słone. Nieraz trzeba wyłączyć pieczywo razowe. Bułki, pieczywo pół-cukiernicze, sucharki, grzanki, biszkopty. Wszelkie rodzaje kasz, makarony, lane kluseczki	Solanki, słone obwarzanki, pieczywo na proszkach. Unikać potraw smażonych
Mleko i nabiał	Mleko pełne i odtłuszczone, słodka śmietanka, ser twarogowy, jajka na miękko, do kluseczek, omletów, masło mało solone	Masło silnie solone, margaryna, bryndza, sery słone, fermentowane
Warzywa	Wszystkie rodzaje warzyw świeżych, warzywa kapustne i strączkowe w ograniczonej ilości	Konserwy warzywne, kiszona kapusta, solone ogórki, pikle, korniszony
Owoce	Wszystkie owoce dojrzałe w postaci surowej i jako kompoty. Musy, przeciery, zupy owocowe	Owoce niedojrzałe, owoce suszone
Desery	Owoce, kompoty, przeciery owocowe, musy, galaretki, kisiele, budynie, miód, konfitury, mleczko waniliowe, karmelowe	Cukierki czekoladowe z alkoholem, tłuste torty

 

Pokarmy	Dozwolone	Przeciwwskazane
Przyprawy	Sól w ograniczonej ilości (5—8 g/24 godz.), koperek, kminek, anyż, sok z cytryn, pomidorów, świeżych ogórków, wanilia, cynamon, kwasek cytrynowy i mlekowy	Musztarda, pieprz, ocet, gorczyca, papryka, curry

 

Wegetarianie chorzy na kamicę szczawianową winni pamiętać, że z ich diety należy całkowicie usunąć pieprz, szpinak, szczaw, rabarbar, a szczególnie kakao, herbatę, czekoladę. Dla łatwiejszego zapoznania się z wartością kwasu szczawiowego w produktach wegetariańskich podano tę zawartość w niektórych z nich: (% zawartości kwasu szczawiowego)

kakao    4,5%                          marchew    0,4%

herbata    3,7%                        ziemniaki    0,4%

pieprz    3,2%                         suchy groch    0,3%

szpinak    3,2%                      zielony groch    0,2%

szczaw    3,0%                       śliwki    0,l%

rabarbar    2,4%                    pomidory    0,05%

suszone figi    1,0%               ogórki    0,5%

Należy jednak pamiętać, że kwas szczawiowy powstaje również endogennie. Np. nadmierne spożywanie cukru może doprowadzić do wytwarzania się kwasu szczawiowego nawet u zdrowego osobnika. Nie wystarczy więc samo wyłączenie pokarmów zawierających szczawiany. Kwas szczawiowy wydziela się w moczu w postaci soli wapniowych, dlatego należy unikać nadmiaru wapnia w pokarmach. Przy kamicy nerkowej zalecane jest spożywanie pokarmów bogatych w ryboflawinę i tiaminę (witamina Bi i B2), które biorą udział w przemianie cukrów w ustroju. Cukrowce, zwłaszcza jedno- i dwu-cukry, winny być w diecie chorego na kamicę nerkową wyraźnie ograniczone (miód, cukier, dżemy itp.).